දියවැඩියා රෝගය

හැඳින්වීම

දියවැඩියා රෝගය (DM) යනු ඉන්සියුලින් නිෂ්පාදනය, ඉන්සියුලින් ක්‍රියාකාරිත්වය හෝ දෙකම හේතුවෙන් රුධිර ග්ලූකෝස් මට්ටම ඉහළ යාම (හයිපර්ග්ලයිසිමියාව) මගින් සංලක්ෂිත නිදන්ගත පරිවෘත්තීය ආබාධයකි. එය ලොව පුරා මිලියන ගණනකට බලපාන ප්‍රධාන ගෝලීය සෞඛ්‍ය ගැටළුවක් වන අතර එය කළමනාකරණය නොකළහොත් දැඩි සංකූලතා ඇති විය හැක.

අර්ථ දැක්වීම

දියවැඩියා රෝගය යනු ශරීරය ප්‍රමාණවත් තරම් ඉන්සියුලින් නිපදවන්නේ නැති හෝ නිපදවන ඉන්සියුලින් ඵලදායී ලෙස භාවිතා කළ නොහැකි පරිවෘත්තීය ආබාධ සමූහයකි. මෙය දිගු කාලීනව ඉහළ රුධිර සීනි මට්ටමකට හේතු වන අතර එමඟින් කාලයත් සමඟ විවිධ අවයව වලට සැලකිය යුතු හානියක් සිදුවිය හැකිය.

දියවැඩියා රෝගය වර්ගීකරණය

 

• • පළමු වන වර්ගයේ දියවැඩියා රෝගය (T1DM) මෙයට හේතුව අග්න්‍යාශයේ ඉන්සියුලින් නිපදවන β-සෛල ස්වයං ප්‍රතිශක්තිකරණ විනාශ වී යාමයි. සාමාන්‍යයෙන් ළමා වියේ හෝ නව යොවුන් වියේ දී රෝග ලක්ෂණ පෙන්වන, නමුත් ඕනෑම වයසකදී සිදුවිය හැක. මෙම රෝගීන්ට ජීවිත කාලය පුරාම ඉන්සියුලින් ප්‍රතිකාර අවශ්‍ය වේ.

• • දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියා රෝගය (T2DM) මෙයට හේතුව ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධය ඉන්සියුලින් ශ්‍රාවය කරන අග්න්‍යාශයේ β-සෛල අක්‍රියතාවයට පත් කිරීමයි. මෙය වැඩිහිටියන් තුළ බහුලව දක්නට ලැබෙන නමුත් තරුණ පුද්ගලයින් තුළ දැන් දැන් වැඩි වැඩියෙන් දක්නට ලැබේ. ජීවන රටා වෙනස් කිරීම්, මුඛ ඖෂධ සහ සමහර විට ඉන්සියුලින් ගැනීම මගින් කළමනාකරණය කර ගත යුතුය.ගර්භණී දියවැඩියාව (GDM)

ගර්භණී සමයේදී හෝමෝන වෙනස්කම් ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධයට හේතු වේ. ගැබ් ගැනීමෙන් පසු දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාව ඇතිවීමේ සම්භාවිතාව වැඩි කරයි. මේ නිසා එම කාලය තුල දියවැඩියා ලක්ෂණ පෙන්වයි.  ගර්භනී කාන්තාවන් තුළ, සාමාන්‍යයෙන් දෙවන හෝ තුන්වන ත්‍රෛමාසිකයේදී සිදු වේ.

 

• • ද්විතියික දියවැඩියාව (අග්න්‍යාශ රෝග, හෝමෝන ආබාධ, ස්ටෙරොයිඩ් වැනි ඖෂධ ආදිය නිසා)

හේතු සහ අවදානම් සාධක

 දියවැඩියාවට හේතු

 

• • β-සෛල ස්වයං ප්‍රතිශක්තිකරණ විනාශය (T1DM)

• • ඉන්සියුලින් ප්‍රතිරෝධය සහ β-සෛල අක්‍රියතාව (T2DM)

• • ඉන්සියුලින් නිෂ්පාදනයට බලපාන ජානමය විකෘති (ඒකජනක දියවැඩියාව)

• • අග්න්‍යාශ ආබාධ (නිදන්ගත අග්න්‍යාශය, සිස්ටික් ෆයිබ්‍රෝසිස්)

• • අන්තරාසර්ග ආබාධ (කුෂින් සින්ඩ්‍රෝමය, ඇක්‍රොමෙගලි)

• • දියවැඩියාව පිළිබඳ පවුල් ඉතිහාසය

• • තරබාරුකම (විශේෂයෙන් මධ්‍යම තරබාරුකම)

• • උදාසීන ජීවන රටාව

• • අධික කාබෝහයිඩ්‍රේට්, අධික සීනි ආහාර

• • අධි රුධිර පීඩනය සහ ඩිස්ලිපිඩිමියාව

• • පොලිසිස්ටික් ඩිම්බකෝෂ සින්ඩ්‍රෝමය (PCOS)

• • ජනවාර්ගිකත්වය (දකුණු ආසියානුවන්, අප්‍රිකානුවන් අතර ඉහළ ව්‍යාප්තියක්ඇත.)

 රෝග ලක්ෂණ

 

• • පොලියුරියා – නිතර මුත්‍රා කිරීම

• • පොලයිඩිප්සියා – අධික පිපාසය

• • පොලිෆැජියා – කුසගින්න වැඩි වීම

• • පැහැදිලි කළ නොහැකි බර අඩු වීම (T1DM)

• • තෙහෙට්ටුව සහ දුර්වලතාවය

• • නොපැහැදිලි පෙනීම

• • නිතර ඇතිවන ආසාදන (UTIs, සමේ ආසාදන)

• • මන්දගාමී තුවාල සුව කිරීම

• • අත් සහ පාදවල හිරි වැටීම/හිරිවැටීම (ස්නායු රෝග)

දියවැඩියා රෝගයේ (DM) සංකූලතා – වෛද්‍යවරයෙකුගේ දෘෂ්ටිකෝණය

දියවැඩියා රෝගය (DM) යනු නිදන්ගත පරිවෘත්තීය ආබාධයක් වන අතර එය පාලනය නොකළහොත් බහු අවයව වලට බලපාන බරපතල සංකූලතා ඇති විය හැක. මෙම සංකූලතා කෙටි කාලීන සහ නිදන්ගත (දිගු කාලීන) සංකූලතා ලෙස වර්ගීකරණය කර ඇත. නිසි පාලනය සහ මුල් මැදිහත්වීම මෙම සංකූලතා වළක්වා ගැනීමට හෝ ප්‍රමාද කිරීමට හැකිය.

දියවැඩියා රෝගයේ සංකූලතා

දියවැඩියා කීටොඇසිඩෝසිස් (DKA)

රෝග ලක්ෂණ:

• • ඔක්කාරය,

• • වමනය,

• • උදර වේදනාව

• • ගැඹුරු, වේගවත් හුස්ම ගැනීම

• • පලතුරු සුවඳ සහිත හුස්ම ගැනීම (ඇසිටෝන් නිසා)

• • මානසික තත්ත්වය වෙනස් වීම, දරුණු අවස්ථාවල දී කෝමා

රෝග විනිශ්චය:

• • රුධිර ග්ලූකෝස් > 250 mg/dL

• • ධමනි pH අගය < 7.3 (ඇසිඩෝසිස්)

• • රුධිරයේ සහ මුත්‍රාවල කීටෝන

(රුධිර ග්ලූකෝස් > 600 mg/dL වඩා වැඩි වූ විට)

• • ගැඹුරු විජලනය

• • ව්‍යාකූලත්වය,

• • නිදිබර ගතිය,

• • කෝමා තත්වය ඇති විය හැක.

හයිපොග්ලිසිමියා (අඩු රුධිර සීනි) මට්ටමක් පැවතීමයි. මෙයට  හේතුව  අධික ඉන්සියුලින් ගැනීම , ආහාර මඟ හැරීම, අධික ව්‍යායාම, මධ්‍යසාර පරිභෝජනය යන ඒවාය.

රෝග ලක්ෂණ:

• • දහඩිය දැමීම,

• • වෙව්ලීම,

• • ස්පන්දනය-Palpitation

• • ව්‍යාකූලත්වය,

• • කරකැවිල්ල,

• • කෝමා

ප්‍රතිකාර: මෙම අවස්ථාවේදී වහා ක්‍රියාත්මක විය යුතු අතර වේගයෙන් ක්‍රියා කරන ග්ලූකෝස් ග්‍රෑම් 15 (පළතුරු යුෂ, ග්ලූකෝස් පෙති) පෙවීම කල යුතුය.

දියවැඩියා රෝගයේ නිදන්ගත සංකූලතා

දියවැඩියා රෙටිනෝපති (ඇස් හානි) දෘෂ්ටි විතානයේ රුධිර නාල හානි වීම නිසා ලේ ගැලීම සිදු විය හැක.

• • අසාමාන්‍ය රුධිර නාල වර්ධනය නිසා අන්ධභාවයේ අවදානම ද ඇත.

• • රෝග ලක්ෂණ:

• • නොපැහැදිලි පෙනීම

• • පාවෙන ස්ථාන,

• • අඳුරු ලප

• • හදිසි පෙනීම නැතිවීම (දරුණු අවස්ථා)

දියවැඩියා නෙෆ්‍රොපති (වකුගඩු හානි)

• • නිදන්ගත වකුගඩු රෝගය (CKD) සදහා ප්‍රධාන සාධකයකි.

දියවැඩියා ස්නායු රෝග (ස්නායු හානි)

• • පර්යන්ත ස්නායු රෝග (වඩාත් සුලභ) – හිරිවැටීම, දැවෙන වේදනාව, පාදවල වණ ඇතිවේ. මාංශ පේශි දුර්වලතාවය, කලවා සහ උකුල් වල වේදනාව ඇතිවේ.

දියවැඩියාව ධමනි සිහින් වීම වේගවත් කරයි. එබැවින්  හෘදයාබාධ සහ ආඝාත අවදානම වැඩි කරයි.

පර්යන්ත ධමනි රෝගය (PAD) – කකුල් වලට දුර්වල රුධිර සංසරණය

• • ඇවිදින විට කකුල් වල වේදනාව (ක්ලෝඩිකේෂන්).

• • සීතල, දුර්වර්ණ වූ පාද.

• • මන්දගාමී සුව කරන හා වේදනා රහිත වණ නිසා කපා ඉවත් කිරීමේ අවදානම ඇත.

ආසාදන අවදානම වැඩි වීම

• • අධික රුධිර සීනි ප්‍රතිශක්තිය දුර්වල කරයි එබැවින්  නිතර නිතර ආසාදන ඇති කරයි.

දියවැඩියා සංකූලතා ජීවිතයට තර්ජනයක් විය හැකි නමුත්, කල්තියා හඳුනා ගැනීම, ජීවන රටාවේ වෙනස්කම් සහ නිසි ප්‍රතිකාර මගින් දරුණු ප්‍රතිඵල වළක්වා ගත හැකිය. රෝගී අධ්‍යාපනය, නිතිපතා පරීක්ෂාව සහ බහුවිධ කළමනාකරණය සංකූලතා අඩු කිරීම සඳහා ප්‍රධාන වේ.

දියවැඩියා රෝග විනිශ්චය

පරීක්ෂණ

• • නිරාහාර ප්ලාස්මා ග්ලූකෝස් (FBS): ≥ 126 mg/dL (≥ 7.0 mmol/L)

• • අහඹු රුධිර ග්ලූකෝස් (RBG): රෝග ලක්ෂණ සහිත ≥ 200 mg/dL (≥ 11.1 mmol/L)

• • මුඛ ග්ලූකෝස් ඉවසීමේ පරීක්ෂණය (OGTT): පැය 2ක පසු පැටවීමේ ග්ලූකෝස් ≥ 200 mg/dL

• • HbA1c (ග්ලයිකේටඩ් හිමොග්ලොබින්): ≥ 6.5% (මාස 3 ක සාමාන්‍ය රුධිර ග්ලූකෝස් පිළිබිඹු කරයි)

පූර්ව දියවැඩියාව (දියවැඩියාවෙහි මුල් අවධිය)

• • FBS: 100-125 mg/dL (5.6-6.9 mmol/L)

• • OGTT: 140-199 mg/dL

• • HbA1c: 5.7-6.4%